Chóng mặt

Nội dung

Triệu chứng của chóng mặt

Khi chóng mặt người bệnh có thể cảm thấy như sau:

Cảm giác bị xoay tròn hoặc nhà cửa xung quanh xoay tròn quanh người bệnh.
Cảm giác mặt đất hay giường nằm bị nghiêng.
Cảm giác mặt đất hay giường nằm bị đung đưa như nằm trên võng.
Hoặc cảm giác bị mất thăng bằng khi đi.

Các cảm giác trên có thể chỉ xuất hiện vài giây hoặc có thể kéo dài nhiều giờ đến nhiều ngày. Người bệnh có thể thấy chóng mặt tăng lên xoay đầu, thay đổi tư thế, ho hoặc hắt hơi. Tùy theo các nguyên nhân mà có thể kèm theo các triệu chứng khác:

Buồn nôn hoặc nôn ói.
Đau đầu, có thể tăng lên khi tiếp xúc ánh sáng và tiếng động.
Nhìn một hình thành hai hình, thay đổi giọng nói, nuốt khó, hoặc yếu liệt chi,
Khó thở, đổ mồ hôi, hồi hộp.

Các thông tin cần cung cấp thêm cho bác sĩ: chóng mặt đã kéo dài bao lâu, có yếu tố gì gây khởi phát chóng mặt hay không.

Các nguyên nhân thường gặp gây chóng mặt

Hệ thống tiền đình là các ống chứa dịch hình bán khuyên và cơ quan sỏi tai nằm ở tai trong 2 bên, có chức năng giữ thăng bằng khi đứng và khi đi bằng cách gởi thông tin đến não bộ về tư thế và hướng di chuyển của đầu.

Chóng mặt là do vấn đề bất thường của hệ thống tiền đình (đây là hệ thống giúp cho cơ thể được thăng bằng). Có nhiều bệnh lý có thể ảnh hưởng đến hệ thống tiền đình.

Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV)

BPPV là viết tắt của Benign Paroxysmal Positional Vertigo. Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính do các sỏi tai (thạch nhĩ) lạc chổ di chuyển trong ống bán khuyên ở tai trong.

Là nguyên nhân thường gặp nhất của chóng mặt, gặp nhiều hơn ở nữ giới và tăng dần theo độ tuổi.

Chóng mặt xuất hiện đột ngột khi xoay đầu theo 1 hướng nào đó hoặc ngay sau khi thay đổi tư thế, có thể kéo dài đến 60 giây.

Loại chóng mặt này được điều trị hiệu quả với kỹ thuật tái định vị sỏi tai giúp đưa sỏi tai về vị trí có thể được tái hấp thu và không gây chóng mặt nữa, còn gọi là kỹ thuật Epley.

Kỹ thuật Epley cần được thực thực hiện bởi bác sĩ vì cần phải xác định sỏi tai nằm ở tai bên nào và ống bán khuyên nào bị ảnh hưởng, nên kỹ thuật có thể thay đổi cánh thực hiện. Người bệnh có thể cảm thấy cải thiện triệu chứng chóng mặt ngay lập tức hoặc sau 1-2 ngày. Và người bệnh có thể thực hiện thêm kỹ thuật tương tự tại nhà sau khi được hướng dẫn.

Lưu ý trước khi thực hiện kỹ thuật Epley cần phải loại trừ các vấn đề bất thường của cột sống cổ. Và trong quá trình thực hiện có thể gây người bệnh chóng mặt nhiều và ói, nhưng thường sẽ giảm triệu chứng chóng mặt ngay sau đó.

Bệnh Meniere

Là bệnh mạn tính do ứ dịch ở tai trong. Có thể gây ra những đợt chóng mặt tái phát kèm theo ù tai, đầy tai và giảm thính lực, giảm thính lực có thể tăng lên sau mỗi đợt tái phát.

Cơn chóng mặt thường là nghiêm trọng và kéo dài nhiều phút đến nhiều giờ. Chóng mặt có thể kèm theo buồn nôn và nôn. Cảm giác mất thăng bằng có thể kéo dài nhiều ngày sau đợt chóng mặt.

Bệnh Meniere là bệnh có thể kéo dài suốt đời, điều trị kiểm soát được triệu chứng ở 90% người bệnh.

Viêm thần kinh tiền đình

Còn được gọi là viêm mê đạo, được cho là do nguyên nhân virus gây viêm và phù nề thần kinh tiền đình (là thần kinh giúp cho thăng bằng).

Triệu chứng bao gồm: chóng mặt dữ dội, buồn nôn, nôn, khó đứng và đi và giảm thính lực ở 1 tai. Triệu chứng xuất hiện đột ngột và kéo dài nhiều ngày sau đó thuyên giảm dần. Tuy nhiên choáng váng và mất thăng bằng có thể kéo dài nhiều tháng và giảm thính lực có thể vĩnh viễn.

Migrain tiền đình

Ngoài chóng mặt có thể kèm theo đau đầu, nhạy cảm ánh sáng, nhìn chớp sáng khi khởi đầu cơn đau đầu. Chóng mặt kéo dài nhiều phút đến nhiều giờ.

Điều trị phòng ngừa đau đầu Migrain có thể ngừa được cơn chóng mặt tái phát.

Chấn thương đầu

Chấn thương đầu có thể gây ảnh hưởng đến hệ thống tiền đình và gây chóng mặt.

Đột quỵ, cơn thiếu máu não thoáng qua và các tổn thương não khác

Tổn thương não gây chóng mặt và kèm theo các dấu hiệu khác của tổn thương não như nói khó, yếu liệt tay chân, nhìn mờ, thay đổi ý thức.

Do thuốc

Một số thuốc gây ảnh hưởng đến tai trong hoặc não bộ nên có thể gây chóng mặt. Một số thuốc có thể gây phá hủy hệ thống tai trong.

Các dấu hiệu nguy hiểm ở người bệnh chóng mặt

Người bệnh cần đi khám bác sĩ ngay nếu ngoài chóng mặt còn kèm theo các dấu hiểm sau đây:

Sốt cao hơn 38ºC.
Đau đầu dữ dội và mới xuất hiện lần đầu tiên.
Nhìn mờ, nhìn 1 hình thành 2 hình.
Nói khó hoặc giảm thính lực.
Yếu tay hoặc chân. Đi khó.
Tê hoặc cảm giác châm chích ở mặt hoặc tay chân.
Ngất xỉu, đau ngực.
Nôn ói nhiều.
Người bệnh lớn hơn 60 tuổi.
Có tiền sử bị đột quỵ.
Có các yếu tố nguy cơ bị đột quỵ: cao huyết áp, đái tháo đường, hút thuốc lá.

Điều trị chóng mặt

Sau khi loại trừ các nguyên nhân nguy hiểm gây chóng mặt, sẽ điều trị căn nguyên chóng mặt nếu xác định được và điều trị giảm triệu chứng chóng mặt.

Điều trị căn nguyên

Tùy theo nguyên nhân mà có thể sử dụng thuốc, hay các kỹ thuật tái định vị sỏi tay hoặc thay đổi lối sống. Điều trị theo nguyên nhân giúp làm giảm triệu chứng hoặc cũng có thể không giúp giảm triệu chứng chóng mặt, tuy nhiên sẽ tác động lên sự tiến triển của bệnh và cải thiện tiên lượng bệnh.

Điều trị làm thuyên giảm triệu chứng

Nếu triệu chứng chóng mặt kéo dài có thể sử dụng thuốc làm giảm chóng mặt và nôn ói.

Thuốc kháng histamin có thể giúp giảm triệu chứng chóng mặt. Các thuốc thuộc nhóm này có thể được sử dụng trị say tàu xe.
Thuốc chóng ói cũng có thể được sử dụng để kiểm soát triệu chứng ói của người bệnh.
Các thuốc nhóm BZD cũng có thể sử dụng điều trị chóng mặt khi kháng histamin không đủ tác dụng.

Hầu hết các nhóm thuốc trên đều có thể gây buồn ngủ nên cẩn thận sử dụng khi phải làm việc hoặc lái xe và ngưng sử dụng khi triệu chứng chóng mặt được cải thiện, thường là sau 1 vài ngày. Các thuốc này có thể ảnh hưởng đến sự thích ứng bù trừ lâu dài của não đối với sự bất thường của hệ thống tiền đình.

Tập luyện phục hồi chức năng tiền đình

Hầu hết các người bệnh chóng mặt sẽ muốn giữ yên đầu và tư thế vì khi thay tư thế sẽ gây chóng mặt. Tuy nhiên nếu nằm yên sẽ làm chậm quá trình hồi phục.

Tập luyện phục hồi chức năng tiền đình giúp não bộ bù trừ cho chức năng của hệ thống tiền đình ngoại biên, ngoài ra còn giúp cho mắt và các cơ quan giác quan khác quen với cảm giác chóng mặt. Liệu pháp này nên thực hiện càng sớm càng tốt sau khi bị chóng mặt.

Bài tập vật lý trị liệu tiền đình:

Người bệnh nhìn vào 1 điểm cố định trên tường nhà hoặc 1 vật song song với tầm mắt, sau đó:

Di chuyển chậm đầu theo hướng sang phải và sang trái, mắt vẫn nhìn vào điểm cố định. Thực hiện 1-2 phút.
Ngước nhìn lên và xuống, mắt vẫn nhìn vào điểm cố định. Thực hiện 1-2 phút.
Xoay đầu (tưởng tượng mũi vẽ 1 hình tròn theo chiều kim đồng hồ), mắt vẫn nhìn vào điểm cố định. Thực hiện 1-2 phút.
Xoay đầu (tưởng tượng mũi vẽ 1 hình tròn theo ngược chiều kim đồng hồ), mắt vẫn nhìn vào điểm cố định. Thực hiện 1-2 phút.

Sau khi quen có thể xoay đầu nhanh hơn.

Và về sau có thể thực hiện xoay đầu khi đứng và khi đi.

Ban đầu cần có sự hướng dẫn của nhân viên y tế, sau đó người bệnh có thể tự tập luyện tại nhà, 2- 3 lần mỗi ngày, mỗi lần kéo dài 5-10 phút.

Khi chóng mặt người bệnh sẽ có nguy cơ té ngã, nhất là ở người lớn tuổi té ngã có thể gây gãy xương. Để hạn chế té ngã cần phải dọn dẹp các vật dụng gọn gàng, đi giầy dép có độ ma sát cao, lối đi đủ ánh sáng.