Phẫu thuật động kinh

Tại sao cần phải phẫu thuật động kinh

Bệnh động kinh được xem là kháng thuốc nếu người bệnh đã sử dụng 2 loại thuốc chống động kinh thích hợp nhưng vẫn còn xảy ra cơn động kinh.

Cho dù sử dụng các thuốc chống động kinh thế hệ mới nhưng vẫn có khoảng 40% người bệnh không đáp ứng với điều trị thuốc.

Bệnh động kinh kháng thuốc làm ảnh hưởng đến:

• Chức năng thần kinh (giảm trí nhớ…),

• Nguy cơ đột tử do cơn động kinh (SUDEP).

• Nguy cơ tai nạn giao thông, tai nạn nghề nghiệp.

• Giảm chất lượng cuộc sốngười.

• Trầm cảm, tăng nguy cơ tự tử.

Các nghiên cứu cho thấy phẫu thuật có thể giúp điều trị hiệu quả và an toàn cho bệnh động kinh kháng thuốc.

Do đó ở những người động kinh nếu vẫn còn cơn động kinh sau khi điều trị với 2 loại thuốc chống động kinh cần nên đánh giá xem có đã kháng thuốc chống động kinh hay chưa và có nên xem xét phẫu thuật động kinh hay không.

Hiệu quả phẫu thuật động kinh

Nếu lựa chọn và đánh giá bệnh nhân cẩn thận trước phẫu thuật có thể giúp tỉ lệ hết cơn sau phẫu thuật động kinh 2 năm lên đến 70% ở người bệnh động kinh kháng thuốc.

Nếu người bệnh hết cơn động kinh sẽ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống, chức năng nhận thức, tình trạng tâm thần, chức năng xã hội của người bệnh so với trước khi phẫu thuật.

Có thể giảm hoặc ngưng thuốc chống động kinh nếu sau 1-2 năm không còn cơn động kinh: 43% ở người lớn và 86% ở trẻ em.

Các biến chứng của phẫu thuật động kinh

Nhìn chung thì phẫu thuật động kinh là an toàn, tuy nhiên sẽ có 1 tỉ lệ thấp có biến chứng sau cuộc phẫu thuật và đa phần biến mất sau 3 tháng.

Tỉ lệ biến chứng nhẹ và biến mất sau 3 tháng là 10.9%.

Tỉ lệ biến chứng nặng là tồn tại hơn 3 tháng là 4.7%.

Các biến chứng bao gồm:

• Viêm màng não vô khuẩn: 3.6%.

• Viêm màng não nhiễm trùng: 3.0%.

• Xuất huyết não: 2.5%.

• Rò dịch não tủy: 14.3%.

• Mất 1 nửa hoặc 1 góc thị trường: 2.1%.

• Liệt thần kinh sọ: 2.1%.

• Nuốt khó: 3.7%.

• Yếu nửa người: 3.3%.

• Trạng thái động kinh: 0.2%.

• Tỉ lệ tử vong: 0.4% cho cắt thuỳ thái dương, 1.2 % cho cắt ngoài thuỳ thái dương.

• Giảm trí nhớ ngôn ngữ và trí nhớ định danh sau cắt thuỳ thái dương: 20-44% (tuỳ theo bên thái dương được cắt bỏ). Tuy nhiên sau 1 thời gian phẫu thuật động kinh tình trạng quên có thể cải thiện hơn so với không được phẫu thuật.

Quy trình đánh giá chọn lựa bệnh nhân cho phẫu thuật động kinh

Hỏi bệnh sử

• Đánh giá tình trạng kháng thuốc của người bệnh.

• Loại trừ các tình trạng giả kháng thuốc:

  • Chẩn đoán sai: các cơn của người bệnh thật sự không phải là động kinh: ngất, do tâm lý, rối loạn chuyển hoá, cơn thiếu máu não thoáng qua.

  • Điều trị sai: sử dụng sai loại thuốc chống động kinh, chưa đủ liều, tương tác thuốc.

  • Lối sống không phù hợp: quên thuốc, sử dụng rượu, chất kích thích, thiếu ngủ.

• Xác định các bệnh lý tâm thần kèm theo: trầm cảm, tâm thần phân liệt, tăng động giảm chú ý, nguy cơ tự tử…

Khám thần kinh

• Đánh giá các thiếu sót thần kinh.

• Đánh giá trí nhớ của người bệnh.

• Đánh giá phát triển tâm thần vận động.

MRI não 3 Tesla

• Xác định các tổn thương trên não có khả năng là nguyên nhân gây bệnh động kinh.

• Đánh giá xem tổn thương não có nằm gần các vùng chức năng quan trọng hay không (vận động, ngôn ngữ, trí nhớ, thị giác…).

Điện não Video 24h

Mục tiêu ghi nhận được ít nhất 3 cơn kinh của người bệnh, các cơn này có biểu hiện rõ trên video và điện não và các cơn này giống như các cơn như thường ngày của người bệnh.

Nếu số lượng cơn động kinh người bệnh quá ít thì bác sĩ sẽ đánh giá và quyết định giảm liều tạm thời thuốc chống động kinh hàng ngày để cơn động kinh dễ xảy ra hơn. Tuỳ theo người bệnh mà việc giảm thuốc này có thể bắt đầu tại bệnh viện hoặc 1 ngày trước khi đo điện não.

Thời gian khảo sát có thể kéo dài 1 ngày đến 3 ngày, và trên 80% người bệnh có đủ 3 cơn động kinh để phân tích và xác định vị trí ổ sinh động kinh.

Phân tích đánh giá tìm vị trí gây cơn động kinh trên não

Bác sĩ sẽ dựa vào vị trí tổn thương não trên MRI, các hoạt động điện não kịch phát khi chưa có cơn động kinh, biểu hiện cơn động kinh của người bệnh cũng như vị trí đầu tiên xuất hiện cơn động kinh trên điện não để xác định vị trí có thể gây ra cơn động kinh trên não bộ.

Nếu các thông tin được thu thập phù hợp với nhau về vị trí có thể gây ra cơn động kinh, và nằm ở vùng não có thể phẫu thuật cắt bỏ được, ít gây thiếu sót chức năng thần kinh sau phẫu thuật (trí nhớ, ngôn ngữ, thị giác, vận động, cảm giác…) thì sẽ chỉ định phẫu thuật động kinh để đem lại cơ hội giảm được tần suất cơn động kinh hoặc hết cơn động kinh trong tương lai.

Cận lâm sàng chuyên sâu và xâm lấn nếu cần thiết

Trong một số tình huống khó ví dụ như:

• Các thông tin cung cấp từ MRI và Điện não video 24h không phù hợp nhau.

• Người bệnh có nhiều tổn thương trên não, hoặc có thể nằm ở 2 bên bán cầu não, hoặc không biết được chính xác từ vị trí nào gây ra cơn động kinh.

• Tổn thương nằm sâu trong não hoặc cơn động kinh từ thuỳ trán khó thấy được bất thường trên điện não ngoài da đầu.

• Một số loại tổn thương não có thể không biểu hiện bất thường rõ ràng trên MRI não.

• Vùng gây ra cơn động kinh nằm gần với các vùng chức năng quan trọng của não bộ (trí nhớ, ngôn ngữ, thị giác, vận động, cảm giác…).

Với các tình huống phức tạp như trên cần phải có các cận lâm sàng chuyên biệt hơn và xâm lấn hơn:

• PET/CT Scanners não.

• fMRI (cộng hưởng từ chức năng).

• Điện não đồ xâm lấn: Subdural EEG, SEEG.

Các loại phẫu thuật động kinh đã áp dụng tại BV Đại Học Y Dược TPHCM

• Phẫu thuật cắt thuỳ thái dương trước cho động kinh thái dương có xơ chai hồi hải mã.

• Phẫu thuật các các sang thương gây động kinh: loạn sản vỏ não khu trú, u mạch hang (cavernoma), DNETs, u não grade thấp ….

• Cắt thể chai.

Chi phí phẫu thuật động kinh tại BV ĐHYD TPHCM

• Chụp MRI não 3 Tesla với Protocol của động kinh: 2,3 triệu.

• Điện não video 24h-72h: 4-12 triệu ( tuỳ thuộc vào người bệnh có đủ 3 cơn động kinh để phân tích đánh giá hay không)

• Trong một số tình huống cần thêm các thông tin để đảm bảo cho an toàn và tỉ lệ thành công cho cuộc phẫu thuật, có thể cần phải khảo sát thêm: PET/CT Scanners não: 24 triệu, fMRI (cộng hưởng từ chức năng): 4.5 triệu.

• Chi phí phẫu thuật : khoảng 80 triệu đồng nếu không có bảo hiểm y tế, khoảng 70 triệu đồng nếu người bệnh có bảo hiểm y tế.

• Nếu vùng não sinh động kinh nằm gần vùng chức năng của não có thể phải khảo sát điện não vỏ não trong lúc đang phẫu thuật (ECoG) để đánh giá sự lan rộng của vùng sinh động kinh.

Các bài viết về thần kinh tổng quát

Kênh TikTok về động kinh